‘Erfenis brengt slechtste in mens boven’

Bron: Algemeen Dagblad, 18-11-2004

Door Martin Voorn

Met als doel meer informatie geven over erfenissen is gisteren een nieuw informatieplatform geopend over alles rond nalatenschappen. Vaak is de erfenis niet goed geregeld en dan profiteert de fiscus.
De grote vergrijzingsgolf komt eraan en dus ook een golf van erfenissen. Maar de erflaters en hun erfgenamen zijn daar niet klaar voor. ,,De meeste mensen betalen te veel successiebelasting. Veel geld wordt weggegooid, naar de fiscus. Je kunt wel 25 procent van het totale bedrag aan successiebelasting vermijden. Dat is ruwweg 1 miljard euro, dus het belang is groot”, zegt erfrechtautoriteit prof.mr. Martin-Jan van Mourik.

Hij is betrokken bij Erfenis.nl en schreef een boek over estate planning, dat is ervoor zorgen dat vermogen zoveel mogelijk ‘ongeschonden’ van de ene generatie naar de andere gaat. Moet je wat doen, wat moet je doen en wat moet je niet doen? Dat je soms iets moet doen, blijkt als je niks geregeld hebt en je partner overlijdt. Dan erft de familie alles en kan je je huis uit worden gejaagd.

Top
De notaris vertelt. Een geregistreerd partnerschap met je alleenstaande oude tante aangaan, is één van de minder nette mogelijkheden om te besparen op de successiebelasting. ,,Van deze mogelijkheid wordt op grote schaal misbruik gemaakt. Waarom het ministerie van Financiën het gat niet dicht? Dat weet ik niet, dat moet u aan Financiën vragen. Ik ben er ook tegen, maar als mensen mijn advies vragen, doe ik niet alsof ik van niets weet.”
De hoogleraar notariaat schudt de situaties en besparingsmogelijkheden met groot gemak uit zijn mouw. ,,Vaak wordt één kind bevoordeeld door de ouder, bijvoorbeeld met een voorschot op de erfenis. Dan is de vraag: is het een voorschot of een schenking? Als een ouder het huis of het bedrijf aan een kind verkoopt voor een ‘schappelijke’ prijs, dat vinden de andere kinderen natuurlijk niet zo leuk.

,,Mensen vragen zich af: kan ik mijn kind, dat aan de drugs is, onterven? Het antwoord is: ja. Maar het kind houdt recht op zijn of haar ‘legitieme portie’, overigens maar de helft van wat het zonder onterving zou zijn. Wat je kunt doen is een bewindvoerder aanstellen die het vermogen beheert. Het kind kan dan niet aan het geld komen, en de schuldeisers ook niet.”

,,Stel: mijn vrouw overlijdt en ik zie een jonge vrouw van 35. Het water loopt me nu al in de mond. Maar de kinderen zien het natuurlijk niet zitten, vinden me een ouwe viezerik. Ik kan bepalen dat de kinderen pas aan hun legitieme portie kunnen komen als mijn jonge vrouw overlijdt. Dat kan even duren. Voor die kinderen is dat een drama. Mijn advies aan hen is: wees lief voor de nieuwe vriendin en geef vader een grote fles Ketel 1, je moet hem te vriend houden. ,,De successiebelasting van vader op zoon of dochter is laag. Maar je kunt zeggen: die 5 of 8 procent is mij toch te veel. Je kunt een papieren schenking doen en het geld meteen weer terug lenen. En ermee doen wat je wilt. Hebberig? Ja, maar veel mensen zijn rijk geworden door een bepaalde mentaliteit.”

Top
En wat moet je beslist níet doen? Van Mourik: ,,Veel mensen hebben een substantieel deel van hun vermogen in het huis zitten. Ze vragen zich af: moet ik het huis aan mijn kinderen overdragen? Niet doen, dom, dom, dom. Je betaalt 6 procent overdrachtsbelasting en de hypotheekrente is niet (meer) aftrekbaar.
Toch is het niet altijd even makkelijk, realiseert Van Mourik zich. ,,Veel mensen hebben er geen zin in, al dat gedoe om hun erfenis. Ze zijn oud, en bang dat ze ‘gestript’ worden door neven en nichten en hun kinderen. De zakelijkheid wordt verdrongen door emotie. Er zijn kansen te over om belasting te besparen, maar de emotie verdringt dat mensen er gebruik van maken.”

,,Het gebeurt ook dat een alleenstaande zegt: ik vermaak alles lekker aan de Reddingsbrigade, die familie van mij heeft het toch niet nodig, die kan me gestolen worden. Ze zijn de laatste jaren toch niet op bezoek geweest.”
En dan: de familieruzies over de erfenis. ,,De erfenis brengt het slechtste in mensen boven. Soms gaat het alleen om een oude Chinese vaas, waar ze elkaar de koppen voor inslaan. Vaak ontstaat er ruzie in de familie.

Eigenlijk zouden alle notarissen een cursus psychologie moeten volgen. Hoe vaak ruzie? Dat weet ik niet, maar wel vaak, dat is mijn ervaring en ik zit al sinds 1967 in het notariaat, met een korte onderbreking.”